سیستم قطره ای آبیاری بارانی

● مقدمه:

کشور ايران از نظرموقعيت استراتژيکي و اقليمي يکي از کشورهاي بي نظير در کره زمين است با وسعتي برابر ۱۶۴۸۰۰۰ کيلومتر مربع از شمال تا جنوب واز شرق تا غرب داراي آب و هواي متغير با اقليم هاي متفاوت است . در کشوري با اين همه نعمات خداداي ، نبايد فقر يافت شود . در حاليکه معضلات اجتماعي امروز ناشي از عدم بکار گيري نيروها در استفاده از اين نعمات مي باشد .

از جمعيت ۶۰ ميليوني کشور ۱۷۰ ميايون دانش آموز و ميليونها دانشجو و متخصص که هر ساله رقمشان در حال فزوني است ، به صف جويندگان کار مي پيوندند . ۲۴ ميليون نفر از جمعيت کشور در روستاها سکونت دارند که شرايط بسيار دشوار گذران زندگي کرده و بسياري از آنها در حال مهاجرت به شهر ها مي باشند . آمار رشد جمعيت نشان مي دهد که ساليا نه ۵/۱ ميليون فقر به جمعيت کشور اضافه شده ، بطوريکه در سال ۲۰۵۰ ميلا دي به ۱۴۰ ميليون نفر مي رسد ، با توجه به مراتب بالا بسيار روشن است که فوري ترين اقدام جهت بهبود اوضاع شناخت امکانات و ثروتهاي بالقوه جامعه مي باشد ، بنابراين تنها راه ممکن تقدم ، سرما يه گذاري در بخش کشاورزي مي باشد . ميزان آبي که در حال حاضر هر ساله ا ستحصال شده و در دسترس ما قرار مي گيرد برابر حدود ۹۰ ميليلرد متر مکعب است که بيش از ۳ درصد کل آبي است که در سطح جهان استحصال مي گردد . مفهوم اين ا رقام آن است که ايران از نظر آب و خاک کشوري ثروتمند است . اما اراضي زير کشت آبي کشور ايران حدود ۵/۷ ميليون هکتار يعني کمتر از ۵ درصد کل مساحت کشور است در حاليکه ار اضي مستعد کشور براي کشاورزي بين ۳۰ تا ۵۰ ميليون هکتار بر آورد شده بعبارتي مي توان بين ۲۰ تا ۳۰ درصد کل مساحت کشور را زير کشت قرار داد .

از ۸۸ ميليارد متر مکعب آب که هر ساله استحصال مي شود حدود ۸۳ ميليارد متر مکعب آن در بخش کشاورزي مصرف مي شود که متاسفا نه ۶۳ ميليارد متر مکعب آن به هدر مي رود . حال مشخص شد چاره کار جلوگيري از به هدر رفتن آب است تلفات اصلي عمدتاً در داخل مزرعه است که ۷۰ تا ۹۰ درصد تلفات آب را شامل مي شود .

دستيابي به راندمان آبياري باراني تا راند مان ۷۰ درصد و راندمان آبياري قطره اي تا ۹۵ درصد است ، يعني در سيستم آبياري باراني تا ۲۰ درصد و در سيستم آبياري قطره اي تا ۵ درصد آب تلف مي شود ، در حاليکه آبياري مزارع به روش سطحي حتي با انجام هزينه هاي گزاف و تسطيح اراضي راند مان آ بياري از ۵۰ درصد تجاوز نمي کند و در وضعيت سنتي که اکثر اراضي کشور ما بهمين ترتيب آبياري مي شود حتي کمتر از ۳۵ درصد مي باشد . اين بدين معني است که اگر از روشهاي آبياري باراني و قطره اي استفاده نکنيم ۶۵ درصد آب مزارع از بين مي رود و با احتساب آب تلف شده در کانالهاي انتقال ميزان تلفات از ۷۵ درصد تجاوز نمي کند . لذا با استفاده از سيستمهاي آ بياري تحت فشار مي توان از تلفات آب جلوگيري کرد و به يک رشد اقتصادي که بر اساس آن مي توان به يک توسعه پايدار اقتصادي ، اجتماعي دست يافت .

آبياري قطره اي عبارتست از پخش آهسته آب بر سطح يا زير خاک به صورت قطرات مجزا ، پيوسته ، جريان باريک يا اسپري ريز از طريق قطره چکا نها يي که در طول خط انتقال آب قرار دارند . آبياري قطره اي داراي روشها و مفا هيم متعددي مانند آبياري دريپ ، آبياري زير بستري ، آبياري فواره اي و آبياري اسپري است .

● انواع سيستم هاي قطره اي

▪ آبياري دريپ :

پخش آهسته آب برسطح خاک به صورت قطرات مجزا يا پيوسته ، يا جريانهاي باريک از حفره هاي ريز آبياري دريپ نام دارد . در بيشتر موارد آبياري دريپ و آبياري تريکل ( قطره اي ) مترادف يکديگر به کار مي روند .

▪ آبياري زير بستري :

پخش آهسته آب در زير سطح خاک از قطره چکانهايي با دبي در حدود آبياري دريپ ، آبياري زير بستر نام دارد . اين روش با آبياري زير زميني متداول که در آن ناحيه ريشه گياه با کنترل سطح ايستابي آ بياري مي شود متفاوت است و نبايد اشتباه گرفته شود .

▪ آبياري فواره اي ( بابلر ) :

پخش آب بر سطح خاک به صورت جريان با ريک يا فواره از سوراخي با دبي بيشتر از آبدهي آبياري دريپ يا زير بستري آما معمولاً کمتر از ۱ گالن بر دقيقه ، آبياري فواره اي نا ميده مي شود . دبي قطره چکان در اين آبياري از سرعت نفوذ نهايي خاک بيشتر است و ايجاد يک حوضچه براي نگهداري يا کنترل پخش آب ضروري مي باشد .

▪ آبياري اسپري :

پخش آب بوسيله يک اسپري يا مه پاش کوچک بر سطح خاک به آبياري اسپري معروف است . در اين روش هوا در پخش آب نقش اساسي را بعهده دارد در حاليکه در روشهاي دريپ ، فواره اي و زير بستري ، خاک عامل اصلي محسوب مي گردد .

● طرز کار کلي سيستم قطره اي :

در آبياري قطره اي آب از يک شبکه لوله کم فشار به صورت يک الگوي از قبل تعيين شده ، پخش مي گردد . وسيله خروج آب به خاک « قطره چکان « نام دارد . قطره چکا نها از طريق يک نازل باريک يا مسير جريان طويل ، فشار موجود در شبکه لوله را کاهش مي دهند و موجب کاهش دبي تخليه تا حدود ليتر بر ساعت مي شوند .

آب بعد از خروج از قطره چکان توسط نيروها ي کاپيلارتي و ثقل در نيمرخ خاک جريان مي يابد ، بنابراين سطحي که به وسيله هر قطره چکان خيس مي شود با عوامل محدود کننده جريان افقي آب محدود مي گردد . در سيستم هاي قطره اي دور آبياري يک روز و حتي در صورت نياز کمتر امکان پذير است .

براي درختان و تا کها که گياها ني دا ئمي با فاصله زياد از يکد يگر مي باشند ، قطره چکا نها به صورت واحد هاي ساخته شده مجزا بوده و توسط يک زايده به خط انتقال آب مرسوم به « لوله فرعي قطره جکان « ، « شيلنگ لوله فرعي « يا « لوله فرعي « متصل مي گردند .

برخي قطره چکا نها به صورت لوله هاي اسپا گتي شکل بوده و چند خروجي دارند . اين امر براي افزايش سطح خيس شده با حدا قل افزايش در هزينه است . براي گياهان رديفي کمتر دائمي ما نند گوجه فرنگي ، نيشکر و تو.ت فرنگي ، لوله فرعي و قطره چکا نها را با هم به صورت يک واحد قابل جدا ساختن مي سازند که يا سوراخهايي به فواصل ۹ تا ۳۶ اينچ دارند مانند لوله دو محفظه اي ويا ديواره هاي متخلخلي دارند که آب ار آنها به بيرون تراوش مي نمايد . در هر دونوع سيستم قطره اي ، لوله هاي فرعي به خط انتقال آب مرسوم به « مانفولد « متصل مي شوند .

● محاسن آبيار ي قطره اي

آبياري قطره اي آسان ترين راه آب دادن به هر گياه مانند درختان و تاکها ست و کمبود رطوبت خاک را قبل از پيداش مکش بالاتر اثر مصرف آب به وسيله گياه از طريق تبخير و تعرق ، بر طرف مي سازد . يک سيستم آبياري قطره اي به علت کا ربرد موثر آب و نيروي کارگرداراي مزاياي آگرونوميکي ، آگروتکنيکي و اقتصادي منحصر به فرد است .

▪ صرفه جوئي در ميزان آب و هزينه ها : آ بياري قطره اي هزينه هاي بهره برداري را کاهش مي دهد و اين مسئله اساسي در اين روش جديد است . سيستم هاي قطره اي به آب کمتري نسبت به ساير سيستم هاي متداول آبياري نياز دارد . مثلاً در باغات درختان جوان ، آبياري با سيستم قطره اي تنها نصف آب مورد نياز آبياري باراني يا سطحي مصرف مي کند . با مسن تر شدن درختان ، صرفه جوئي در آب با سيستم قطره اي کاهش مي يابد ما هنوز براي بسياري باغداران آبياري موثر با سيستم قطره اي بعلت کمبود و قيمت بالاي آب ، اهميت دارد . هزينه کارگر براي آبياري را مي توان کاهش داد ، زيرا در سيستم قطره اي کافي است که پخش آب تنظيم گرديده و سيستم به کار انداخته شود . اين تنظيم ها توسط وسايل اتوماتيکي انجام مي گيرد که نياز به کارگر چنداني ندارد .

● عمليات زراعي آسانتر :

از آنجا که بيشتر سطح خاک هرگز با آبياري قطره اي خيس نمي شود ، رشد علف هرز کاهش مي يابد . در نتيجه هزينه کارگر و مواد شيميايي براي کنترل علف هرز پائين مي آيد . همچنين چون با آبياري قطره اي خاک کمتري خيس مي شود ، عمليات زراعي ديگر در باغات را مي توان لاينقطع ادامه داد . مثلاً در گياهان رديفي ، فاروهائي که کارگران روي آنها راه مي روند نسبتاً خشک و محکم باقي مي ماند .

کودها را مي توان در آب آبياري تزريق نمود که با اين کار نيازي يه نيروي کارگر براي پخش آنها روي زمين نيست . براي اين منظور کودهاي بسيار محلولي در بازار موجود بوده و انواع خديد آنها کودپاشي از طريق سيستم قطره اي را گسترده ساخته است . بعلت کنترل بيشتر روي محل و زمان پخش کود با سيستم قطره اي ، کارايي کود پاشي افزايش يافته است .

● به کارگيري آ ب شور :

آبياريهاي مکرر رطوبت خاک را در حدي نگهميدارد که بين دو حالت خيلي خشک و خيلي ترنوسان نمي کند و بيشتر قسمت هاي خاک از هواي کافي برخوردار است . خيس ماندن خاک بين آبياريها ، نمکهاي موجود در محلول را رقيق تر نگهميدارد . بهمين جهت در سيستم قطره اي مي توان از آب با شوري بيشتري نسبت به ساير روشها ي آبياري استفاده کرد .

مورد استفاده در خاکهاي صخره اي و شيب هاي تند : سيستم هاي آبياري قطره اي را مي توان طوري طراحي کرد که در هر نوع توپوگرافي به نحو موثر قا بل استفاده باشد . در اراضي صخره اي ، حتي اگر فاصله بين درختان نامنظم و اندازه آنها متفاوت باشد ، مي توان آبياري قطره اي را به نحوي موثر به کار گرفت زيرا آب بسيار نزديک به هر درخت پخش مي شود .

● معايب آبياري قطره اي :

هزينه نسبتاً بالا ، گرفتگي قطره چکانها ، ايجاد شوري موضعي و پخش نا منظم و لکه لکه اي رطويت خاک از معايب اصلي سيستم هاي آبياري قطره اي بشمار مي آيند .

● گرفتگي :

چون خروجي فطره چکانها بسيار ريز هستند ، ذرات معدني يا آلي موجب گرفتگي آنها مي شوند . گرفتگي باعث کاهش دبي تخليه ، غير يکنواختي پخش آب و در نتيجه صدمه به گياه مي گردد . در برخي موارد ، ذراتي در آب آبياري موجود است و قبل از ورود به شبکه لوله ها تصفيه نمي شود . در موارد ديگر ، ذرات در داخل خط لوله يا با تبخير آب از روزنه قطره چکانها بين آبياريها وارد آب مي شوند .اکسيد آهن ، کربنات کلسيم و بقاياي جلبک و ميکروبها در بعضي سيستم هاي آبياري تشکيل شده اند . تصفيه شيميائي آب منجر به حذف يا کاهش مشکل گرفتگي قطره چکانها مي گردد .

● يکنواختي :

بيشتر قطره چکانها ي قطره اي داراي فشار سرويس پائيني هستند ( ۳ تا ۲۰ پي اس آي ) . اگر مزرعه داراي شيب تندي باشد ، دبي قطره چکان در خلال آبياري تا حدود ۵۰ درصد پيش بيني شده تغيير کرده و بعد از بستن آب ، قطره چکانهاي پائين تر همچنان به تخليه آب ادامه مي دهند . برخي گياهان بيشتر و گياهان ديگر کمتر آب دريافت مي کنند .

● شرايط خاک :

بعضي خاکها داراي سرعت نفوذ نهايي کافي براي دريافت دبي تخليه قطره چکانها نبوده و توليد روان آب يا شرايط ماندابي مي نمايند . با دبي تخليه ۱ گالن برساعت ، خاک بايستي داراي سرعت نفوذ نهايي ۵/۰ اينچ بر ساعت باشد تا قطر دايره تر شده در اطراف قطره چکاناز ۲ فوت تجاوز نکند . معمولاً خاکهاي شني ، بويژه با لايه بندي افقي اندک ، براي آ بياري قطره اي بسيار مناسب مي باشند . اينگونه لايه بندي براي آبياري قطره اي مفيد است زيرا حرکت جانبي آب را افزايش داده و حجم بيشتري از خاک را مرطوب مي سازد . تجربه نشان داده است که خاکهاي داراي بافت متوسط مناسب آبياري قطره اي بوده ، اما برخي خاکهاي بافت ريز روان آب توليد کرده اند .

● تجمع نمک :

نمکها در سطح خاک تجمع يافته و خطر بالقوه اي براي گياه فراهم مي سازد زيرا بارانهاي سبک املاح را به ناحيه ريشه گياه منتقل مي سازد . بنابراين ، وقتي بعد از دوره تجمع نمک باران مي آيد ، آبياري بايستي طبق برنامه ادامه يابد تا به اندازه ۵ سانتي متر باران وارد خاک شود و نمکها را از ناحيه ريشه گياه خارج سازد .

در خلال آبياري قطره اي ، نمکها در زير سطح خاک و پيرامون حجم خيس شده خاک با قطره جکان نيز تجمع مي يابد . خشک شدن خاک بين آبياريها موجب حرکت معکوس آب خاک و اتنقال نمک از پيرامون ناحيه خيس شده به طرف قطره چکان مي گردد حرکت آب بايستي هميشه دور از قطره چکان باشد تا از صدمات ناشي از نمک جلوگيري شود .

● خطرات :

اگر حوادث کنترل نشده اي موجب قطع آبياري گردد ، به گياه سريعاً صدمه وارد مي شود . زيرا توان ريشه ها براي گرفتن آب و مواد غذائي به حجم نسبتاً کوچک خاک خيس شده محدود مي گردد . جوندگان لوله هاي فرعي پلي اتيلن را مي جوند براي رفع اين مشکل و کنترل جوندگان ، بايستي از لوله هاي فرعي از جنس پي وي سي استفاده کرد .

با شکستن خط لوله انتقال آب اصلي يا درست کار نکردن سيستم تصفيه ، مقداري مواد زايد وارد آب مي شود . با بروز اين گونه حوادث ، تعداد زيادي از قطره چگانها دچار گرفتگي مي شوند که بايستي تعمير يا تعويض گردند .

۱) معرفي سيستم آبياري قطره اي

در اين روش آبياري ، آب با فشار کم (حدود يک اتمسفر ) پس از گذشتن از دستگاه کنترل مرکزي ( در صورت نياز توام با کود محلول ) بوسيله لوله هائي که در سطح زمين پخش شده ، پس از عبور از قطره چکانها يي که در محل هاي مناسب در مجاورت گياه قرار داده شده اند ، بصورت قطره قطره و بطور ممتد به اندازه نياز گياه به خاک داده ميشود .

▪ واحد کنترل مرکزي

از دستگاههائي تشکيل شده که آب پمپاژ شده را پس از تصفيه و افزايش کود ( در صورت لزوم ) و با کنترل دقيق ميزان دبي جريان و تنظيم فشار وارد لوله اصلي شبکه آبياري قطره اي مي نمايد .

۱) پمپ

۲) پايه شير تنظيم فشار

۳) شيرتخليه هوا

۴) شير کنترل

۵) تانک کود يا دستگاه تزريق کود

۶) شير لوله اصلي

۷) فشار سنج دهنده

۸) صافي

۹) دبي سنج

۱۰) لوله اصلي

۱۱) شيرهاي قطعات ( اتوماتيک يا دستي )

۱۲) لوله نيمه اصلي

۱۳) لوله هاي لترال

۱۴) بست ابتدائي

۱۵) شيرهاي شستشو

۱۶) واحد کنترل

وسائل بکار رفته در دستگاه کنترل مرکزي عبارتند از :

الف) انواع صافي هاي آب : صافي توري ، صافي سيکلوني ، صلفي شن

ب) انواع وسا يل ا ندازه گيري ميزان جريان ، شيرهاي خودکار کنترل حجمي ، کنتور آب ، شيرهاي خودکار کنترل زما ني ، شيرهاي يکطرفه و در سيستم هاي مدرن آبياري وسا ئل بصورت کا مپيوتري جهت کنترل و قطع و وصل شيرهاي آب قطعات آبياري بصورت اتوما تيک و با برنامه ريزي کامپيوتر ي

ج) دستگاه تنظيم کننده فشار

د) شير تخليه هوا

ه) دستگاه تزريق کننده : تانک کود ، جهت مصرف کود

▪ لوله هاي اصلي و لوله هاي نيمه اصلي

اين لوله ها معمولاً از جنس پلي اتيلن يا P . V . C يا آزبست مي باشند ، لوله اصلي آبرا از دستگاه کنترل مرکزي به لوله هاي نيمه اصلي مي رساند ( اين لوله ها در عمق مناسب در خاک قرار داده مي شوند ) .

▪ لوله هاي رابط

جنس اين لوله ها معمولاً از پلي اتيلن و بندرت از P . V . C ميباشد که در عمق مناسبي از خاک قرار گرفته و آب را از لوله هاي نيمه اصلي ( يا اصلي ) گرفته و در لوله هاي فرعي که در سطح خاک و در امتداد رديفهاي کشت قرار دارند پخش ميکند .

▪ لوله هاي فرعي يا لترالها

اين لوله ها از جنس پلي اتيلن نرم بوده که قطره چکا نها در محلهاي مناسبي روي آن نصب مي گردد .

▪ قطره چکانها

روي لوله هاي فرعي نصب شده اند . نقش اصلي قطره چکا نها شکستن فشار آب داخل لوله فرعي و ريزش آن بصورت قطره قطره روي خاک مي باشد .

▪ لوله هاي فرعي قطره چکا ني

در بعضي مواقع نقش لوله هاي فرعي و قطره چکانها در هم ادغام شده و در حقيقت لوله هاي فرعي با سوراخها ئيکه در آن تعبيه مي شود و يا از ماده متخلخلي که ساخته مي شود نقش قطره چکانها را نيز ايفاء ميکند .

▪ بست ابتدا ئي و انتها ئي

بست ابتدا ئي نوعي اتصال پلي اتيلني مي باشد که لوله فرعي را به لوله رابط وصل مي کند و بست انتهائي انتهاي لوله را مي بندد .

▪ اتصالات

لوله هاي پلي ا تيلن بوسيله جوش و يا اتصا لات مخصوص بهم متصل ميگردد .

▪ فشار شکن

وسيله اي است که در صورت نياز براي کاهش فشار آب در ميسر جريان قرار داده ميشود . فشار شکن داراي مکانيسم مخصوصي است که افزايش فشار آب بيش از حد مجاز در ورودي خود را کاهش ميدهد ، بطوريکه بعد از فشار شکن فشار آب هميشه ثابت مي ماند .

● انواع آرايش قطره چکانها و سطح خيس شده

در روش آبياري قطره اي تمام سطح زمين مرطوب نميگردد بلکه درصدي از آن خيس مي شود که آنرا سطح خيس شده ( P W ) مي نامند . مقدار PW به سطح خيس شده توسط هر نقطه ريزش آب ( A W ) ، تعداد نقاط ريزش و آرايش نقاط بستگي دارد .

تعدادنقاط ريزش و انواع آرايش قطره چکانها در روي لوله هاي فرعي

بطور کلي هر چه نقاط ريزش آب ( تعداد قطره چکانها ) بيشتر باشد و قطره چکانها با آرايش مطلوبتري استقرار داده شوند سطح خيس شده ( P W ) ) بيشتر بوده ولي سيستم گرانتر خواهد بود . براي اقتصادي بودن طرح مي توان بجاي استفاده از قطره چکانهاي ساده ( داراي يک نقطه ريزش آب ) از قطره چکانهاي چند شاخه ( داراي چندين نقطه خروج آب ) استفاده کرد .

در اينجا پنج نوع استقرار قطره چکان که تاکنون معمول بوده و بيشتر مورد استفاده قرار ميگردد توصيه ميگردد :

▪ آرايش مستقيم يک رديفه

در اين نوع استقرار براي هر رديف کاشت يک رديف لوله فرعي اختصاص يافته و قطره چکانها با فواصل ( معمولاً مساوي ) روي آن قرار ميگيرند . حاصل کار ايجاد يک نوار مرطوب ( نسبتاً همگن ) در طول رديف کشت خواهد بود .

اين روش آرايش يک آرايش ساده اي است که کار گذاري آن براحتي انجام ميگيرد . مخصوصاً اگر از قطره چکانهاي داخل خط A و يا از لوله هاي فرعي قطره چکاني استفاده سود ، مي توان آنرا براحتي نصب و بسهولت جمع آوري نمود . بطور کلي اين آرايش در کشت هاي رديفي گياهان يکساله که در آن نياز به ايجاد نوار مرطوب در طول رديف کشت است مناسب و قابل توصيه مي باشد . در باغات با فاصله کشت زياد درختان در روي رديف ، امکان عدم استفاده ريشه از نوار مرطوب شده در فاصله بين درختان روي رديف وجود دارد ، بنابراين در فاصله کاشت درختان ( در روي رديف ) بيش از ۶ متراين آرايش توصيه نمي شود .

در اين حالت استفاده از روشهاي آرايشي لوپ ( حلقه اي ) با استفاده از قطره چکانهاي چند شاخه اي در اطراف درخت مورد توصيه است .

▪ آرايش مستقيم دو رديفي

اين آرايش در باغات ميوه مسن ، مخصوصاً موقعيکه نوع درختان کشت شده داراي زيشه هاي توسعه يافته و پراکنده اي است توصيه ميگردد . در اين روش آرايش قطره چکان چنانکه مشاهده ميگردد از دو رديف لوله فرعي و در دو طرف رديف کاشت استفاده مي شود .

براي کسب حداکثر سطح خيس شده فاصله لوله طرفين رديف کشت بايستي تا حدي زياد باشد که ميزان P W براي فاصله قطره چکانهاي مورد نظر کمتر از ۱۰۰ % نشود .

▪ آرايش قطره چکانهاي چند شاخه اي

در اين آرايش براي هر رديف از کاشت درختان فقط يک لوله فرعي بکار مي رود ولي بجاي استفاده از قطره چکان ساده ( با يک خروجي آب ) از قطره چکان با چندين خروجي آب استفاده ميشود .

ممکن است براي هر درخت يک عدد قطره چکان که داراي ۶ شاخه خروجي است بکار رود و يا دو عدد قطره چکان با ۴ شاخه خروجي و يا سه عدد قطره چکان هر کدام با دو شاخه خروجي مورد استفاده قرار گيرد بهر حال تعداد قطره چکانها و همچنين تعداد شاخه ها قابل تغييراند در اين آرايش بايستي سعي شود نقاط ريزش در بيشترين فاصله ممکن که سطح خشکي در بينشان ايجاد نگردد قرار داده شود تا يدينوسيله حداکثر سطح خيس شده بدست آيد . در مقايسه با استقرار لوله فرعي دو رديفه اين آرايش ارزانتر مي باشد ولي اشکال عمده آن ثابت کردن نقاط ريزش و مشکلبودن نصب ، جمع آوري و نگهداري اين نوع آرايش است .

▪ آرايش قطره چکانها بصورت زيگزاک

در اين نوع آرايش براي هر رديف يک عدد لوله فرعي قرار داده مي شود ولي در کنار درخت ، لوله دور زده و به ميسر خود ادامه ميدهد . قطره چکانها معمولاً فقط در اطراف درخت استقرار مي يابد .

اين نوع استقرار بدليل مشکلاتي که در نصب و همچنين جمع آوري و نگهداري لوله هاي فرعي ايجاد مي نمايد کمتر از ساير روشها کاربرد دارد .